Garden Røssevoll

Garden vart tidlegare rekna som tungdriven og utsett for grønår. Det er ikkje så lett å seie kor gamal garden er, men gardsnamnet er ei avledning frå det gamlnorske ordet «ryssa», som tyder merr eller hoppe. Det er nærliggande å tru at vollen nær garden kan ha vore nytta til foreksempel hesteal. Om garden har vore der på den tida, er vanskeleg å seie, men det er truleg. Røsevollen har vore prestebolgods og slike godssamlingar stammar som regel frå katolsk tid, så garden kan ha eksistert før 1300. Etter Svartedauden låg garden aude, til ein gong ut på 1500-talet, før den vart rydda på nytt. I 1603 finn ein 2 brukarar på garden, men allereie i 1609 fekk garden dagens inndeling i 3 like store bruk. Etter 1860 vart det også rydda 2 husmannsplassar.

Innmarka vart utskifta i 1837, og før den tid var det tradisjonelt teigbytte. Klengetunet låg mellom Hansgarden og Pe-garden. Husa låg tett saman, medan løene stod ende mot ende i ei nord-sør retning. Hans i Hansgarden flytte tunet sitt lenger aust, enn der dei står i dag, men eit snøras tok stabburet kring 1880, og då vart tunet flytta nærare gamletunet igjen. Innmarka hadde såpass stor kvalitetsforskjell at det ikkje var mogeleg å dele garden inn i tre samanhengande stykker. Løysinga vart då å dela inn slik at kvar gard fekk 2 teigar kvar. Hansgarden fekk eit stykke lengst aust og lengst vest, medan dei to andre gardane delte på dei 4 teigane i midten. Det vestlegaste stykket til Hansgarden vart i 1920 utskild som eige gardsbruk i 1920 og fekk namnet Voll. Fram og utanfor tunstaden låg gamleåkrane. «Fløtane» var dei største, og på den beste jorda låg «Hampåkren». Det vart dyrka mest havre og blandkorn, og frå 1800-talet satsa ein i tillegg på bygg. Gardane låg sopass høgt at det ikkje kan ha vore så lett å få kornet i hus før frosten. Det var nok først med poteta at det vart lettare å sikra seg brukbar avling kvart år, men likevel var det korndyrking på Røssevollen heilt til andre verdskrig. Garden hadde eigne kverner i elva aust for garden som vart nytta til omlag 1940.Vasskrafta vart og nytta til tresking i nyare tid.

Utmarka til Røssevollen har vore sams med dei øvrige emblemsgardane, før utmarka vart utskifta i 1890-åra. Garden har og hatt eiga flaumsag tidleg på 1600-talet, som skatta for 10-12 tylfter bord. Ei tylft er ei gamal mengdeeinig som tilsvarar 12 einingar. Eg er ikkje så sikker på kor stor del av den totale tømmermengda som skulle beskattast på den tida, men 12 tylfter kan svare til omlag 144 tømmerstokkar for året, medan det reelle uttaket av skog må ha vore langt høgare, for allereie i 1667, er det berre vedaskog attende. Flaumsaga kan ha stått ved elva i nærleiken av kvennene. Røssevoll og Emblem har alltid hatt oppdemmingsrett i Skjellbruvatnet, Strokevatnet og Haustølvatnet. Denne retten gjaldt tresking, vasshjulsdrift, kvenndrift og sagbruk. Som elles i bygda, så vart også skogen på Røssevollen uthoggen mellom 16- og 1700-talet. Brennselet på garden var etter den tida, mest torv, og garden hadde torvmyrane sine vest for tunet og nord for Hynakken.

Garden hadde ikkje eiga seter i 1723 og det var først i 1910 at dei bygde seterhus vest for Skjellbruvatnet. Garden låg dessutan så høgt at dei nok ikkje har hatt behov for eiga seter tidlegare.

Røsevollen har hatt nok for til dyra sine på innmarka og seterdrifta tok slutt i 1938. Plassebrukarane har ikkje hatt like gode forhold, og dei måtte som regel drive slått innover fjellet. Det vert fortalt om Lars og Ane, på plassen Nygjerdet, at dei saman med folket på Rognereiten dreiv mykje utmarksslått innover fjellet på nattestid. Lars var tømmermann på dagtid, og då måtte arbeid på eigen plass gjerast om kvelden og natta. Ved sida av gardsdrifta, har fiske vore særs viktig for brukarane på Røssevollen. Opplagsplass og naustrettar har dei hatt i Emblemsvågen. Som regel har dei drive fiske med færing, men Hans Røssevoll hadde kring 1900 ein åttring, og sidan dekksbåt.

Etter 1945 vart det stadig mindre gårdsdrift på Røssevollen og dei fleste brukarane fekk seg fast arbeid attåt.

Det har ikkje vore like mykje eigarskifte på Røssevollen som elles i bygda. Garden har truleg vore prestegods heilt attende til katolsk tid. Garden har hatt uvanleg høg skyld, og i 1626 var denne på 2 1/2 våg, medan Nedregotten berre hadde 1 1/2 våg. Dette kan vera ein rest frå føre Svartedauden der det var trangt om plassen og mange jordeigarar kunne ta seg godt betalt frå undersåttane. Etter reformasjonen var det Borgundpresten som åtte garden, og sjølv etter at brukarane fekk kjøpe bruka sine i 1840-åra, så måtte dei tre brukarane fortsette å betale 1 tønne bygg for året i avgift til presten i Borgund. Avgifta er no for lengst innløyst.

Nærare opplysningar om dei einskilde bruka kan du etter kvart finne i eigne undersider her på Emblemsbygda.com