Det lakkar og lir mot juletid. Ei spanande tid for dei minste og helst litt meir strevsam for dei vaksne. Likevel må ein ikkje miste kunnskapen om kva julehøgtida eigentleg handlar om. Det er meir enn 14 kakesortar, ny designa julepynt frå kjellar til loft og evig tråkk i butikkane. Der har me kanskje noko å læra av dei eldre i bygda? I alle fall om me går attende omlag 100 år:
Det var karane som gjekk til handelsmannen før jul. Dei venta helst i det aller lengste før dei la i veg. Du kan tru at ongane heime var spente, men der var ingen storhandel slik som no. Det meste av mat, klede og gåver vart laga heime. Det borna var mest spent på var om far hadde med heim att noko eksotisk og spanande som berre høyrde jula til. Kanskje var det litt dadlar eller appelsin. Net og frukt hadde dei ellers sjølve. Ein og anna gongen kom han kanske heim att med noko større innpakka i gråpapir. Då kunne ikkje julafta komme raskt nok.
Eg skal ikkje begi meg inn på å fortelle om alt som var av tradisjonar i juletida. Då vil det verte ein alt for lang tekst, men eg bør vel nemne ein sport som ikkje vert utøvd lenger. Då vil eg nytte det som Mauritz Akslen i si tid skreiv:
"Frå gamalt av var det robåten og hesten som var brukte til kyrkjetur, og dei som ikkje hadde noko slikt, gjekk. Det var ikkje berre for gudstenesta folk tok ut den tida. det var for å få vite nytt og. Eg hugsar godt lensmannen sto og las kunngjeringar av ymse slag under ein stor paraply i hjørnet der støtta av Hans Strøm står i dag. Når folket kom heim frå kyrka kom naboar gjerne saman for å frette nytt. Det var lite med aviser og slett ikkje radio den tida. Sjølv har eg ikkje vore med robåt, men eg har reist i åpen motorfæring. Det var helst frå Nergotsjøen og Emblemsvågen, ofte fleire båtlag tok ut og det vart ofte kapproing. Det var den tids idrett. Det er fortalt at unggutar kvelvde om kyrkjebåten julaftan, pussa vekk alle flisar og smurde han med tran, så han skulle gli lett. så det var den tids skismurning!
Den store styrkeprøven var når eit hundretals robåtar tok laust frå Kyrkjeberget, og dei mest spreke tok til med kappror. "Innomnesingane" som Emblemsbygdarane vart kalla av di dei budde innom Flisneset, var gode roarar. Eidsnesingane hadde ein spesialbygd båt med utplukka mannskap, så dei var det vanskeleg å overvinne. Det er fortalt om Magerholm-Lars - ein staut haugianer og båteigar at han var så ivrig i denne idretten. Såg han at det bar mot tap, kviskra han berre: Knekk ei år! Ei år vart knekkt, og når stubbane for langs båtsida, hadde dei den å skulde for tapet.
Den tid var det så at Borgund Kyrkje hadde høgmesse 1ste høgtidsdag og Sykkylven 2.dag. Det var då ofte fleire båtar som tok ut frå Magerholm med folk til Sykkelvskyrkja."
Eit anna minne står Karl O. Emblem for:
"Når det gjaldt belysning var det ikkje rare greiene i gamle dagar. Når eg høyrer den julesangen: Det lyser i stille grender, kommer eg til å tenke på Emblemsbygda i gamle dagar. Eg hugsar ein gong me sto på Austremsbruna
(Øverst i Grønevollen red. anm.)
eg trur det var omkring juletider, eg og far køyrde tømmer over Melsvatnet og me kom frampå der ein kveld - eg hugsar ennå ag over at eg ikkje ha gjordt leksene mine. Me stod der o såg utover bygda, og då var det berre ein og annan toren her utover, då lyste det verkeleg i stille grender. Det var så stilt, ikkje ein bil, ikkje fly, - Og då var det ein einaste plass her det verkeleg lyst godt, og det var nere på Mattisgarden på Østrem, då hadde dei fått elektrisk ljøs der nede. Berre på det bruket. Det står der nå endå, den kraftstasjonen der."
Med desse minna vil eg gjerne få lov til å ynskje alle saman ei
Retteleg God Jul og eit knakande Godt Nyttår!